زیرکی مذموم

حضرت شیخ اکبر در رساله‌ی شریفه‌ی «لا یعول علیه» می‌فرمایند:

کل فراسه لا یکون عن نور الایمان لا یعول علیه

هر فهم و ادراکی که ناشی از نور ایمان نباشد بر آن اعتمادی نیست.

محبت

حضرت شیخ اکبر سیّدی محیی الدین بن عربی می‌فرمایند:
کل شهوة غیر شهوة الحب لا یعول علیه
هر شهوت و خواستی غیر از شهوت حب قابل اعتماد و تکیه نمی‌باشد.

دوستی حقیقی و غیر حقیقی

حضرت شیخ اکبر در رساله‌ی لا یعول علیه می‌فرمایند:

«من صحبک لما یستفیده منک لا تعول علیه. فإنه ینقضی بتحصیل ما یرجوه منک و ربما کفر تلک النعمة إذا أراد الفراق . فکن منه علی حذر. من صحبک فی الله فعول علیه و علامته النصیحة إیاک و اعترافه بالحق عند البیان إن غلط»

کسی که برای استفاده از تو با تو همراه و مصاحب گردیده بر او اعتماد و تکیه‌ای نیست. همانا این مصاحبت و همراهی با بدست آوردن آنچه که امید داشته از تو تحصیل نماید تمام می‌گردد و چه بسا زمانی که می‌خواهد از تو جدا گردد نسبت به تو کفران نعمت و ناسپاسی نماید. پس از چنین شخصی برحذر باش.

[اما] کسی که برای خدا و در راه خدا با تو همراه و مصاحب گشته بر او اعتماد و تکیه نما و علامت چنین شخصی این است که برای تو خیرخواهی و نصیحت می‌کند و اگر در هنگام بیان اشتباهی نمود اعتراف به حق می‌نماید.

وارادت بر قلب سالک

شیخ اکبر محیی الدین ابن عربی  در رساله‌ی عرشیه‌ی «لا یعول علیه» می‌فرمایند: 

الوارد عند انحراف المزاج لا یعول علیه و إن کان صحیحا فإن الصحة فیه أمر عارضی نادر.

بر آنچه که در زمان انحراف مزاج وارد بر قلب سالک می‌شود و مشاهده می‌نماید اعتماد و تکیه‌ای نیست اگر چه که (در مواردی نیز) صحیح باشد، چرا که صحت واردات در چنین حالتی عارضی و نادر است.

لزوم تبعیت از استاد

حضرت شیخ اکبر را رساله ایست با نام «ما لا یعول علیه» که بسیار راه گشا در امر سلوک معنوی است.
دو نکته از این رساله را که در باب لزوم تبعیت از استاد است به عزیزان تقدیم می نماییم :
1ـ کل عمل و ترک لا یکون الشخص فیه تابعا فلا یعول علیه و إن کان أشق من عمل التبعیه.
قال الشبلی فی هذا المقام : کل عمل لا یکون عن أثر فهو هوی النفس.
2ـ کل مجاهده لا تکون علی ید شیخ لا یعول علیها و کذلک کل ریاضه .
و الریاضه تحمل أذی النفس و المجاهده تحمل الأذی البدنی 

ترجمه:
1ـ هر عملی که سالک انجام می دهد و همچنین هر کاری را که ترک می کند و از آن دوری می نماید اگر که در آن عمل و ترک تابع شخصی نباشد ( و به دستور کسی نباشد ) بر آن عمل اعتماد و تکیه ای نیست حتی اگر سخت تر از عملی باشد که بواسطه ی تبعیت انجام می دهد.
جناب شبلی در این رابطه فرموده : هر عملی که در آن پیروی کسی نباشد هوای نفس است .
2ـ هر مجاهده ای و همچنین هر ریاضتی که در محضر شیخ و استاد و به فرمان او نباشد بر آن اعتماد و تکیه ای نیست .
ریاضت آن چیزی است که سختی نفس در آن وجود دارد و مجاهده سختی بدنی و جسمی .
توضیحی از راقم:
سر فرمایش حضرت شیخ به این برمی گردد که اگر شخصی از جانب خود کاری را ولو اینکه کار خیر و سختی نیز باشد انجام دهد در واقع اظاعت نفس خویش را نموده چرا که نفس اوست که به آن عمل فرمان داده و به ذهنش خطور داده است . لذا با این عمل از حیطه  یاطاعت نفس خارج نمی شود و راهی بسوی فنای نفس بر او باز نمی شود . امام اگر شخصی عملی را بواسطه ی اینکه شخصی فرمان داده انجام دهد ولو عمل راحت تری از عملی باشد که نفسش فرمان داده ، چنین عملی باعث خروج او از دایره ی اطاعت نفس می شود . لذا جناب شبلی هم فرمود هر عملی که بدون تبعیت باشد هوای نفس است . و کلا تبعیت و محو در کسی نفس انسان را از بین می برد و سر لزوم استاد هم همین است. البته  باید از شخصی که استاد کامل است اطاعت نماید تا او را به خدا برساند. و اطاعت از شخصی که هوای نفس دارد نفس را قوی تر کرده و هوای نفس را د راو نیز تقویت می نماید . شخص مثل کسی می شود که از او تبعیت دارد.
قابل توجه است که مقصود حضرت شیخ این نیست که چنین عملی دارای ثواب نیست بلکه مقصود این است که این عمل برای هدف نهایی از سلوک کارایی چندانی ندارد . 

تقدیم به روح پر فتوح حضرت شیخ صلوات