مراعات و دقت در افکار و اوقات
از جمله امور مهمه ای که سالک الی الله باید به آن توجه فراوان داشته باشد دقت و مراقبت در افکار و خطورات ذهنیه است چرا که افکار هم جزء اعمال انسان محسوب می شود . نفس انسانی همانند لوح و صفحه ای است که دایم در طول شبانه روز با افکار و اعمال خود او را می نویسد.
بر اساس اصل اصیل « اتحاد عالم و معلوم و عاقل و معقول » نفس انسانی با هر آنچه که در فکر و اندیشه ی او می گذرد اتحاد پیدا می نماید. لذا از اینجا اهمینت فراوان دقت و کنترل در افکار برای سالک واضح می گردد . اگر اندیشه و فکر و خطور بدی در ذهن انسان وجود داشته باشد روح و نفس انسانی همان اندیشه شده است چرا که نفس متحد با چیزهایی می گردد که در ذهن و قلب او وجود دارد .
در واقع پشتوانه ی این دستورالعمل سیدی محیی الدین بن عربی روحی فداه این اصل محکم فلسفی است که در حکمت متعالیه ثابت گردیده است .
جناب عارف قیومی مولوی نیز به این اصل اشاره دارد آنجا که می فرماید:
ای برادر تو همان اندیشهای
ما بقی تو استخوان و ریشهای
گر گلست اندیشهٔ تو گلشنی
ور بود خاری تو هیمهٔ گلخنی
گر گلابی بر سر جیبت زنند
ور تو چون بولی برونت افکنند
خاطر به معنی آنچه که بر قلب انسان می گذرد می باشد .
کنترل افکار فایده ی دیگری نیز دارد و آن این است که غالبا افکار انسان منشا اعمال او می شوند و اگر فکر نا بجایی در ذهن انسان باشد چه بسا کم کم بسوی عمل به آن نیز پیش برود.
از دیگر امور مهم رعایت وقت و هدر ندادن این سرمایه ی بزرگ است که سرور عظیم الشأن جناب حضرت شیخ ما نیز مکررا به این مطلب توجه داده اند .
در ادامه دستوری از حضرت شیخ در این دو مورد از رساله ی شریف ما لابد للمرید تقدیم می گردد:
« و مما لا بد منه : مراعاه الخواطر و الاوقات . بأن تنظر فی الوقت الذی انت فیه و تنظر فیما قال لک من الشرع أن تعمل فتعمل ان کنت فی وقت فرض فأدّه أو ندب فبادر الیه و ان کنت فی وقت مباح فاشغل نفسک بما ندبک الحق الیه من الخیر علی انواعه. و إذا شرعت فی مشروع یعطی قربه لا تحدث نفسک ان تعیش بعده الی عمل آخر . فاجعل ذلک آخر عمل من الدنیا الذی تلقی به ربک فإذا فعلت هذا خلصت و مع الإخلاص یکون القبول.»
و از جمله مواردی که سالک را از انجام دادن آن چاره ای نیستمراعات و کنترل افکار و اوقات است . این گونه که زمانی که در آن قرار دادری را مورد نظر قرار بدهی و ببینی که در این وقت شرع چه عملی را برای تو معین نموده است و همان عمل را انجام بده . اگر در وقتی قرار داری که در آن موقع شرع عملی را بر تو واجب نموده و در وقت انجام عمل واجبی قرار داری آن عمل واجب را انجام بده و اگر در وقتی قرار داری که در آن وقت عمل مستحبی وجود دارد به انجام دادن آن مبادرت بورز و اگر در زمانی قرار داری که در آن زمان هیچ کار واجب و مستحبی وجود ندارد و در وقت مباح قرار داری نفس خویش را به انجام کاری مستحب مشغول بدار و به انجام انواع اعمال خیر و نیک مبادرت بورز. و زمانی که شروع به انجام کاری مشروع و خیر که انجام دادن آن موجب نزدیکی به خدا می شود نمودی طوری باش که گویی بعد از این عمل دیگر زنده نیستی تا موفق به انجام عمل دیگری گردی و این آخرین عمل توست . و این عمل را برای خود آخرین عملی قرار بده که در این دنیا فرصت انجام آن را داری و با همین عمل و در حین انجام آن به ملاقات رب و پروردگار خویش می روی اگر اینگونه رفتار نمایی عملت خالص گشته و با اخلاص عمل مقبول می گردد.
هدیه به روح عرشی حضرت شیخ المشایخ محیی الدین بن عربی روحی لتراب مضجعه فداء حمد قرائت گردد.