عارف عظیم الشأن شیخ أکبر محیی الدین بن عربی در باب 366 کتاب مستطاب «فتوحات مکیه» در مقام معرفی امام زمان می فرمایند: « أنّ لله خلیفه یخرج من عتره رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم من ولد فاطمه یواطی اسمه اسم رسول الله جدّه الحسین بن علی بن أبی طالب یبایع بین الرکن و المقام یشبه رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم فی الخلق بفتح الخاء و ینزل عنه فی الخلق بضم» در ادامه می فرماید: «أسعد الناس به أهل الکوفه».
ترجمه:
«همانا برای خداوند خلیفه و جانشینی است که خروج می کند. او از عترت رسول الله و از پسران فاطمه می باشد که نامش با نام رسول الله مطابقت دارد جدّ او حسین بن علی بن أبی طالب است. مردم با او در بین رکن و مقام بیعت می کنند در خلقت و خلق ظاهر با رسول الله شباهت دارد و در خُلقش از او پایین تر است».
تذکر:
این عبارات در همه ی نسخه های کتاب فتوحات مکیه حتی چاپ های کنونی وجود دارد.
ذکر چند نکته:
فرمایشات حضرت شیخ در اینجا از جهات مختلفی با عقیده ی اهل سنّت در مورد قائم تفاوت دارد و مطابق با نظر شیعه می باشد:
1ـ فقط شیعیان هستند که امام زمان را الآن زنده و حاضر می دانند ولی اهل سنت می گویند نزدیک ظهور به دنیا می آید. جناب شیخ در اینجا می فرمایند برای خدا خلیفه ای است که بعدا خروج می نماید . واضح است که این عبارت ظهور در موجود بودن حضرت دارد .
2ـ فقط شیعیان هستند که حضرت را از فرزندان حضرت صدیقه از نسل امام حسین علیه السلام می دانند . که شیخ نیز همین فرمایش را دارند .
3ـ فرمود سعادت مند ترین مردم در زمان ظهور حضرت اهل کوفه هستند. شیخ بهایی در کتاب اربعین خود این عبارت را از شیخ اکبر نقل می کند و به فقراتی از آن در مورد شیعه بودن حضرت شیخ استدلال می کند من جمله به این قسمت که شیخ فرموده سعادت مند ترین مردم در زمان ظهور او مردم اهل کوفه هستند.
چرا که این اعتقاد از مختصات شیعیان است که می گویند : آفتاب امامت آن حضرت از مکه طلوع و از آنجا به کوفه رفته و کوفه را مقر حکومت خود قرار می دهند.
۲۹
مهر
در صدر باب 560 کتاب شریف فتوحات مکیه حضرت شیخ اکبر اشعاری را در مورد وصیت دارند که اشاره به وصیت پیامبر در مورد جانشینی امیرالمومنین دارد و در چندین جای کتاب فتوحات لقب وصی را برای امیرالمومنین علی بن ابیطالب علیه السلام ذکر می کنند که در پست های بعدی به ذکر آنها نیز می پردازیم :
وصّت الإله و وصّت رسـله فلـذا کان التأسی بهم من أفضل العمل
لو لا الوصیه کان الخلق فی عمه و بالوصیه دام المُلــک فی الدُّول
فاعمد إلیها و لا تهمل طریقتها إن الوصیه حکم الله فی الأزل
ترجمه ی ابیات:
خداوند وصیت کرد و پیغمبرانش نیز وصیت کردند و به همین دلیل تأسّی و اقتداء نمودن به آن ها از افضل امور است .
اگر وصیت نبود مردم در سرگردانی و حیرت فرو می رفتند و به سبب وصیت است که ملک و سلطنت در دوره ها ادامه دارد .
پس تو هم وصیت را پیشه ی خود ساز و از راه و روش و طریق آن غفلت مورز چرا که وصیت حکم خداوند است در ازل .
۲۹
مهر
جناب حضرت شیخ اکبر محیی الدین بن عربی در رساله ی شریفه ی تنبیهات علی علوّ الحقیقه المحمدیه العلیه فرمایند:
« التنبیه التاسع: إعلم أن القطب الذی علیه مدار احکام العالم و هو مرکز دائره الوجود من الآزل إلی الأبد واحد باعتبارحکم الکثره متعدد. فانبی فی کل عصر هو قطبه و عند انقضائه نبوه التشریع بتمام دائرتها انتقلت القطبیه إلی الأولیاء مطلقا. فلا یزال فی هذه المرتبه واحد منهم قایم هذا المقام لیحفظ الله تعالی به هذا الترتیب و النظام إلی أن ظهر خاتم الأولیاء الذی هو خاتم الولایه المطلقه والله أعلم ». مجموعه رسایل شیخ اکبر صفحه 407
ترجمه:
تنبیه نهم: بدان که قطبی که مدار احکام نظام هستی بر اوست که مرکز دایره وجود و کل عالم است از ازل تا ابد حقیقتا یکی است و به اعتبار حکم کثرت متعدد گردد. پس نبی در هر عصر و زمانی قطب و مرکز نظام وجود زمان است و هنگامی که نبوت تشریعی خاتمه پذیرد قطبیت به اولیاء منتقل گردد. و پیوسته یکی از اولیاء در مقام قطبیت قایم است تا بسبب او خداوند عالم و نظام هستی را حفظ فرماید تا اینکه خاتم اولیاء ظهور نماید که او خاتم ولایت مطلقه می‌باشد».
بر صاحب بصیرت و خالی از غرض واضح است که نکات فراوانی در این عبارات وجود دارد که دلالت صریح بر تشیع جناب شیخ اکبر دارد که به چند مورد از آن اشاره می نماییم.
1ـ اعتقاد به قطبیت.
ایشان قطب را نقطه‌ی پرگار نظام وجود و حافظ عالم و مرکز دایره‌ی وجود می‌داند و اعتقاد دارد که در هر عصری یک قطب وجود دارد که سبب حفظ نظام عالم است و نبی و ولی را قطب می‌داند.
اهل سنت چنین اعتقادی را ندارند و اگر چه آن ها نیز وجود نبی را در هر عصری قائلند لکن اولا: بعد از انقضای نبوت اعتقاد به وجود ولی که همان صفت و ویژگی قطبیت را داشته باشد و مرکز نظام هستی باشد را ندارند و ثانیا: برای نبی هم چنین اعتقادی را ندارند. این اعتقاد مخصوص شیعیان است که در هر عصری شخصی وجود دارد یا در قالب نبی و یا ولی و امام که قطب نظام هستی است و اگر او نباشد عالم از بین می‌رود. در روایتی آمده: «لولا الحجه لساخت الأرض بأهلها» یعنی اگر حجت نباشد زمین اهل خود را فرو می برد.
اهل سنت بعد از نبی قایل به وجو ولی نمی‌باشند و در عبارات شیخ اکبر تصریح به این مطلب شده که بعد از نبی ولی است.
و نبی و ولی جانشین او را قطب عالم و سبب حفظ نظام هستی می‌داند که اهل سنت چنین اعتقادی را حتی در مورد نبی هم ندارند.
2ـ در عبارت ایشان آمده که بعد از سلسله‌ی انبیاء سلسله‌ی اولیاء آغاز می‌گردد و سلسله‌ی اولیاء ادامه دارد تا زمان ظهور خاتم الأولیاء.
واضح است تصریح ایشان در این عبارت به ظهور حضرت حجت.
3ـ عده‌ای به جناب شیخ اشکال می‌کنند که ایشان خودش را امام زمان می‌داند چرا که خود را خاتم اولیاء دانسته است. این عبارت جناب حضرت شیخ جواب به آنها می‌باشد چرا که تصریح به وجود و ظهور خاتم الاولیاء دارد .
ایشان خود را خاتم اولیاء ولایت مقیده می‌داند و حضرت حجت را خاتم اولیاء ولایت مطلقه که در عبارت هم آمده است.
۲۹
مهر
جناب شیخ اکبر محیی الدین بن عربی در کتب شریف «الدر المکنون و الجوهر المصون» که کتاب درسی علوم غریبه ی حوزه های علمیه است می فرمایند: و الامام علی ورث علم الحروف من سیدنا محمد و إلیه أشار بقوله « أنا مدینه العلم و علی بابها فمن اراد العلم فعلیه بالباب »
ترجمه: امام علی به ارث برده اند علم حروف را از آقا و سرورمان محمد صلی الله علیه و آله و به همین مطلب اشاره دارد حدیث پیامبر که فرمود من شهر علمم و علی در آن است و هر که می خواهد وارد شهر علم گردد بر او باد که بسوی در برود.
۲۸
مهر
أوحد الموحدین وارث المحمدی محیی الدین بن عربی در کتاب شریف « الاسرا الی مقام الاسری » که حقایقی عرشی را از زبان پیر و سالک بیان می فرمایند در قسمتی از آن رساله ، به مقام امیرالمومنین علی بن ابی طالب علیه السلام اشاره می فرمایند و حقایقی را در مورد حضرت علی علیه السلام به صورت رمز و اشاره بیان می فرمایند که فهم مراد حضرت شیخ فقط برای راسخین در علم میسر است، لکن معنای ظاهری آن هم برای آنچه که ما به صدد آن هستیم کافی است .
این کتاب شریف هم همراه رساله های دیگر حضرت شیخ و هم به صورت مستقل و هم ترجمه ی آن مستقلا چاپ شده است .
ما در اینجا به ذکر ترجمه ی قسمت مورد نظر آن می پردازیم تا استفاده ی از آن عمومی تر باشد: « سالک گفت: در آستانه ی در قصر از دربان پرسیدم اینجا چه خبر است ؟ گفت: پیمان همسری بسته شد . اجازه گرفتم و وارد شدم . عروسی پوشیده درآمد . گفتم مرحبا به این ازدواج سعادت مند و بشارت باد به عروس و داماد .
وقتی سخنم پایان یافت آوایی شنیدم چون نسیم صبا، اشعاری در وصف عروس که نامش زهرا بود خواند .
به عروس گفتم تو را شناختم، مقام شوهرت را به من بشناسان . فرمود از حقیقتی پرسیدی که درک نمی شود اما من به اندازه ی فهم تو او را معرفی می کنم. هذا أمین الأمناء و جمال الأنبیاء و بعل الزهراء، این امین امانت داران و جمال انبیا و شوهر زهرا است » .
تک تک کلمات رمز است و اشاره به حقایقی دارد لکن در اینجا حضرت شیخ تصریح دارند بر اینکه مقام امیرالمومنین علی علیه السلام قابل درک نیست و این خود برای کسی که دنبال حقیقت است کافی است.
۲۸
مهر
شیخ اکبر محیی الدین بن عربی سلام الله علیه در رساله ی شریفه ی الاسراء الی مقام الاسری که در پست قبلی شرح آن گذشت فرموده است: « سالک گفت: از مسجد وصی پرسیدم. پیری را دیدم به من گفت: قصد کجا داری ؟ گفتم آهنگ مدینه الرسول . گفت: چه می خواهی از شهری که آثار آن کهنه شده و نورش خاموش گشته ؟ گفتم: منظورم خاک نیست، به ماه تابناک و عنصر پاک آن نظر دارم. گفت: آیا سخن رسول خدا را درباره ی آن نشنیده ای که فرمود و علی بابها، علی در آن شهر است، هر که قصد آن شهر را دارد باید قصد در آن را نماید ».
وصی یعنی جانشین که در مورد امیرالمومنین در این فرمایشات بکار رفته است.
۲۸
مهر
شیخ اکبر محیی الدین بن عربی در کتاب شریف فتوحات مکیه می فرمایند :« فإنه صلّی الله علیه و آله و سلم و أهل بیته علی السواء فی مودتنا فیهم فمن کره اهل بیته کرهه لأنه واحد من اهل البیت و لا یتبعض حب اهل البیت » . [ رسول اکرم و اهل بیت ایشان در واجب بودن مودت و دوستی ما یکسان می باشند پس بنابراین هر کس دشمن یکی از اهل بیت باشد دشمن پیامبر است چرا که پیامبر یکی از اهل بیت است و دوستی اهل بیت قابل تفکیک و تبعیض و تقسیم نیست ( یعنی اگر یکی از آنها را دوست نداشته باشی پس نمی شود گفت اهل بیت را دوست داری چرا که اهل بیت مجموع آن بزرگواران می باشد ). ]
منظور ایشان از اهل بیت فرزندان حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها می باشد که دقیقا قبل از این جملات به آن در ضمن داستانی کسی که به فرزندان حضرت فاطمه از سادات بدگویی می نموده به آن تصریح دارد که در پست های بعدی به آن داستان به توفیق الهی اشاره می نماییم .
قبل از این جمله و بعد از بیان داستان شعری را در شأن اهل بیت فرموده است:
فلا تعدل بأهل البیت خلقا فاهل البیت هم اهل السیاده
فبغضهم من الانسان خسر حقیقی و حبهم عباده
هیچ خلقی با اهل بیت برابری نمی کند و فقط اهل بیت شایسته سیادت و بزرگی می باشند .
بغض اهل بیت خسران و ضرر حقیقی و دوستی آن ها عبادت است .
ذکر چند نکته ی مهم:
1 ـ با توجه به داستان قبل از این ابیات واضح است که مراد از اهل بیت فرزندان حضرت زهرا می باشند چرا که در آن داستان تصریح دارد به این مطلب . و بالاتر که اهل بیت را به سادات هم سرایت می دهند . پس جای هیچ تردیدی نیست که مقصود حضرت شیخ روحی فداه از اهل بیت فرزندان فاطمه زهرا سلام الله علیها که در رأس آنها حضرات معصومین اند می باشد مگر کسی از سر عناد نخواهد این مطلب را قبول نماید .
2 ـ ایشان تصریح فرموده اند که دشمن اهل بیت دشمن رسول خداست و این بسیار صریح دلالت بر عقیده ی حضرتش دارد .
3 ـ اهل بیت را در وجوب دوستی هم رتبه ی رسول خدا می دانند .
4 ـ در مصرع اول شعر فرمودن که هیچ کس با اهل بیت برابری نمی نماید و واضح است که اهل سنت اولی و دومی را بالاتر از امیرالمومنین می دانند حداقل در دوستی.
5 ـ در مصرع دوم با توجه به این قاعده ی دستور زبان عربی که یکی از فواید ضمیر فصل افاده ی حصر و قصر است می فرماید اهل سیادت و بزرگی فقط و فقط اهل بیت و فرزندان حضرت صدیقه می باشند .
حقیر خواننده ی این سطور را به حضرت صدیقه قسم می دهم که بدون هیچ تعصبی روی این مطالب دقت کند و بعد بگوید آیا می شود چنین شخصی را سنی مذهب و یا دشمن اهل بیت دانست که برخی ادعا نموده اند ؟؟
آیا با توجه به این فرمایشات واضح و صریح نباید اگر جایی سخنی دو پهلو وجود دارد را حمل بر تقیه نمود؟
آدرس مطالب : 1. کتاب مستطاب « فتوحات مکیه » ج 4 از چاپ های چهار جلدی ص 139 و ج 7 از چاپ های 8 جلدی ص 205
۲۶
مهر
أوحد الموحدین حضرت شیخ اکبر سلام الله علیه در کتاب شریف فتوحات مکیه روایت زیر را از پیامبر نقل می فرمایند: لا فتی الا علی.
سپس در مورد دلیل این سخن پیامبر می فرمایند: لأنه الوصی و الولی. یعنی به دلیل اینکه ایشان جانشین و ولی می باشند. واضح است که لفظ وصی صراحت در جانشینی دارد.
۲۶
مهر
جناب ملا صالح موسوی خلخالی مقدمه شرح کتاب مناقب جناب شیخ اکبر را به اثبات تشیع حضرت شیخ اختصاص داده است و می گوید : « محیی الدین فتوحات را در مکه نوشت و سپس به دمشق آمد و جمعی از روسای مشایخ طریقت نیز مانند شیخ سعد الدین حموی و شیخ عثمان رومی و اوحد الدین کرمانی و جلال الدین محمد رومی صاحب مثنوی در آن اوقات شهر دمشق را مقر اقامت نموده با شیخ کامل جلیس خلوت و انیس وحدت بودند .
کتاب فصوص را که از کتب نفیسه ی اوست در روزگار اقامت در دمشق حسب الأمر حضرت ختمی مرتبت به نظم تالیف در آوردند » .
منبع: شرح مناقب محیی الدین ص 16 تا 18
اشخاصی مانند ابن فهد حلّی و شیخ بهایی و محقق فیض کاشانی و مرحوم مجلسی اول و قاضی نورالله تستری و محدث نیشابوری و غیر از اینها پای مردی در اثبات تشیع وی فشارند .
منبع: همان ص 24
۲۶
مهر