حجاب اعظم

حضرت شیخ اکبر سیدی محیی الدین بن عربی در رساله‌ی التراجم می‌فرمایند:

الحجب المانعه من ادراک الحق عظیمه و اعظمها العلم ... فلا تغتر بالعلم، العلم یطرد الجهل لا یجلب السعاده ... اَ تعرف لما هو العلم اعظم حجاب؟ لانه یطلب یری المعلوم علی حد علمه ...

حجابهایی که مانع از ادراک حق می‌گردند عظیم‌اند و عظیم ترین آنها علم است ... پس به علم خویش مغرور مشو، علم فقط جهل را دور می‌نماید نه اینکه جلب سعادت نماید ... آیا می‌دانی چرا علم بزرگترین حجابهاست؟ به دلیل اینکه عالم طلب رویت علم را بر اندازه معلوم خویش دارد ...

زیرکی مذموم

حضرت شیخ اکبر در رساله‌ی شریفه‌ی «لا یعول علیه» می‌فرمایند:

کل فراسه لا یکون عن نور الایمان لا یعول علیه

هر فهم و ادراکی که ناشی از نور ایمان نباشد بر آن اعتمادی نیست.

تذکر حضرت شیخ اکبر

جناب حضرت شیخ اکبر در کتاب تجلیات می‌فرمایند: حبیبی تترک الانس بربک لمنیه نفسک. ما هذا منک بجمیل. لا یغرنک ایمانک و لا اسلامک و لا توحیدک این ثمرته ان خرج روحک عن بدنک فی حال امانیک و انت لا تشعر ما یکون حالک و انت لا تری بعد الموت الا الذی مت علیه و لم یکن عندک سوی الامانی. فاین التوحید و این الایمان خسرت وقتک.

دوست من انس به پروردگارت را بخاطر آرزوی نفس خویش رها کرده‌ای. این کار از تو زیبا و پسندیده نیست. ایمان و اسلام و توحیدت تو را نفریبد و مغرور نسازد. ثمره‌ی اینها چیست اگر روحت از بدنت خارج گردد در حالی که در آرزوهایت هستی و تو بعد از مرگ نمی‌بینی مگر آنچه را که بر آن حال از دنیا رفته‌ای (و چون در حال آرزوها از دنیا رفته‌ای) پیش تو بغیر از آرزوهایت چیز دیگری نیست. پس توحید و ایمانت کجاست؟ وقتت را از دست دادی (و سرمایه ات بر باد رفت)

زنان می‌توانند جزء ابدال باشند.

سوال: آیا زنان نیز می توانند جزء ابدال گردند؟

جواب: بله. حضرت شیخ اکبر در باب 96 فتوحات می‌فرمایند:

قیل لبعضهم: کم الابدال؟ قال: اربعون نفسا. قیل له: لِمَ لَم تقل رجلا؟ قال: قد یکون فیهم النساء.

به برخی از بزرگان گفته شد که ابدال چند نفرند؟ فرمود: چهل نفس. گفتند: چرا نمی‌گویی چهل مرد؟ گفت: چون که برخی از آنها زن می‌باشند.

اصناف رجال الله (1)

حضرت شیخ اکبر سیدی محیی الدین بن عربی سلام الله علیه رساله‌ای به نام «أصناف رجال الله» تالیف فرموده‌اند که تصاویر نسخه‌ی خطی آن را ان شاء الله برای دانلود در آینده در اختیار مشتاقان عالم نور و وحدت قرار داده می‌شود.

در ابتدای این رساله در مورد رجال الله در این طریقت می‌فرمایند: «و هم فی زمانهم بمنزله الانبیاء فی زمان النبوه العامه» یعنی آن ها به منزله‌ی انبیاء و در درجات آنها می‌باشند.

سپس به تبین مطلبی مهم می‌پردازند که خلاصه‌ی آن  ذکر می‌شود:

«آنچه که به وجود رسول الله منقطع گردید و باب آن بسته شد، نبوت تشریعی است. نبوت تشریعی یعنی اینکه شخصی از جانب خدا، شرع و دستورات دینی بیاورد. باب چنین چیزی بسته شده و هیچ شرعی ناسخ احکام و شریعت رسول الله نمی‌باشد. اما رسیدن به مقام نبی ممکن است و باب آن مسدود نشده است.

سپس روایتی از پیامبر که در آن حضرت فرموده‌اند که هیچ نبی بعد از من نمی‌آید را ذکر می‌فرمایند و می‌فرمایند که مقصود این است که هیچ نبی که دین جدیدی بیاورد است.

متن حدیث این است: ان الرساله و النبوه قد انقطعت فلا رسول بعدی و لا نبی بعدی.

سپس حضرت شیخ برای شاهد فرمایششان می‌فرمایند: اختلافی در این نیست که جناب عیسی در آخرالزمان ظهور می‌نمایند و همه می‌دانند که جناب عیسی نبی و رسول است اما این منافاتی با سخن رسول خدا که فرمود نبی بعد از من نمی‌آید ندارد چرا که حضرت عیسی اگر چه که بعد از پیامبر اسلام دوباره می‌آید ولی دین جدیدی غیر از دستورات اسلام ندارد. اگر مقصود پیامبر مطلق بود با آمدن حضرت عیسی منافات داشت» .

به گوشه‌هایی از متن کتاب و عین عبارات حضرت شیخ اکبر سیدی محیی الدین بن عربی روحی فداه اشاره می‌شود: . . . فان النبوه التی انقطعت بوجود رسول الله انما هی نبوه التشریع لا مقامها فلا شرع مناسخا لنبوته و مما یزید فی شرعه حکما آخر .

اصول ریاضت

اصول و ستون‌های ریاضت در سلوک الی الله بنا به نظر قطب الاقطاب سیدی محیی الدین  محمد بن عربی سلام الله علیه چهار مطلب است که در خلال مصنفات ایشان بسیار به چشم می‌خورد .

آن چهار مورد عبارتست از:

1ـ صمت (سکوت)

2 ـ عزلت

3 ـ جوع (گرسنگی)

4 ـ سهر  (شب زنده داری)

حضرت شیخ در رساله‌ی نوریه‌ی حلیه الابدال که آن رساله را برای بیان همین چهار مورد اختصاص داده‌اند، در مورد این چهار مورد می‌فرمایند:

«هذه الاربعه هی عماد هذا الطریق الاسنی و قوائمه و من لا قدم له فیها و لا رسوخ فهو تائه عن طریق الله تعالی»

این چهار مورد ستون و پایه‌های این راه بلند است و کسی که در اینها قدمی نگیرد و  در آنها رسوخ ننماید از طریق خدا منحرف و گمراه است.

اهمیت این امور به حدی است که کسی که از آنها خالی باشد بنا به نظر حضرت شیخ اکبر، در راه خدا قرار ندارد.

با استعانت از روحانیت سیدی محیی الدین روحی فداه به توضیح این چهار مورد ازفرمایشات حضرتش پرداخته می‌شود.

پرسش و پاسخ از حضرت شیخ 1 (عدم منافات صبر با شکایت)

سوال: آیا شکوه کردن در هنگام بلا با صابر بودن منافات دارد؟

جواب: شکوه به خدا منافات ندارد اما شکوه به غیر خدا با صابر بودن منافات دارد.

حضرت شیخ می‌فرمایند:

قال العبد الصالح: «مسنی الضر و انت ارحم الراحمین» فرفع الشکوی الیه لا الی غیره فأثنی الله بأنه وجده صابرا «نعم العبد إنه أواب» مع هذه الشکوی. فدل أن الصابر یشکو الی الله لا الی غیره. بل یجب علیه ذلک لما فی الصبر إن لم یشک إلی الله من مقاومة القهر الإلهی و هو سوء أدب مع الله.

آن عبد صالح (حضرت ایوب) گفت: «و ایوب را [یاد کن] هنگامى که پروردگارش را ندا داد که به من آسیب رسیده است و تویى مهربانترین مهربانان» او شکوه خود را به سوی خدا برده نه به سوی غیر خدا پس خدا او را ثنا نمود (و درباره ی او گفت) که او را از صابران یافتیم «ما او را شکیبا یافتیم چه نیکو بنده‏‌اى به راستى او توبه‏ کار بود» این آیات دلالت دارند بر اینکه صابر شکوه الی الله دارد نه الی غیر الله.

سپس حضرت شیخ به نکته ی بسیار مهمی اشاره می‌فرمایند که:

(شکوه الی الله نه تنها منافات با صابر بودن ندارد) بلکه واجب است چرا که صبر بدون شکوه به خدا مقاومت در برابر قهر الهی و سوء ادب در ارتباط با خداوند است.

منبع: فتوحات مکیه باب 178.  ج 3 از دوره‌های 8 جلدی ص 623

توضیح:

آیه اولی که سیدی محیی الدین ذکر فرمودند آیه 83 سوره انبیاء است و آیه بعدی آیه‌ی 44 سوره ی ص که به طور کامل در ادامه ذکر شده‌اند:

سوره‌ی انبیاء

وَأَیُّوبَ إِذْ نَادَى رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِیَ الضُّرُّ وَأَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ  ﴿۸۳﴾ فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَکَشَفْنَا مَا بِهِ مِنْ ضُرٍّ وَآتَیْنَاهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُمْ مَعَهُمْ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنَا وَذِکْرَى لِلْعَابِدِینَ﴿۸۴﴾ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِدْرِیسَ وَذَا الْکِفْلِ کُلٌّ مِنَ الصَّابِرِینَ ﴿۸۵﴾

سوره‌ی ص

وَاذْکُرْ عَبْدَنَا أَیُّوبَ إِذْ نَادَى رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِیَ الشَّیْطَانُ بِنُصْبٍ وَعَذَابٍ ﴿۴۱﴾

وَخُذْ بِیَدِکَ ضِغْثًا فَاضْرِبْ بِهِ وَلَا تَحْنَثْ إِنَّا وَجَدْنَاهُ صَابِرًا نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ ﴿۴۴﴾

وسواس

شیخ اکبر محیی الدین بن عربی در رساله‌ی عرشیه‌ی «الوصایا» می‌فرمایند:

روینا عن علی بن أبی طالب رضی الله عنه أنه قال : أوصانی رسول الله فقال: یا علی أمان لک من الوسواس أن تقرأ «وَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنَا بَیْنَکَ وَبَیْنَ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ حِجَابًا مَسْتُورًا» إلی قوله «وَلَّوْا عَلَى أَدْبَارِهِمْ نُفُورًا».

از جناب علی بن أبی طالب علیه السلام روایت شده که پیامبر به ایشان سفارشاتی را فرموده‌اند از آن جمله اینکه فرموده‌اند: ای علی امان از وسواس خواندن این آیات است.

آیات  45 و 46 سوره‌ی مبارکه ی إسراء است.

آیات:

وَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنَا بَیْنَکَ وَبَیْنَ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ حِجَابًا مَسْتُورًا ﴿۴۵﴾وَجَعَلْنَا عَلَى قُلُوبِهِمْ أَکِنَّةً أَنْ یَفْقَهُوهُ وَفِی آذَانِهِمْ وَقْرًا وَإِذَا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلَى أَدْبَارِهِمْ نُفُورًا ﴿۴۶﴾

ترجمه:

و چون قرآن بخوانى میان تو و کسانى که به آخرت ایمان ندارند پرده‏‌اى پوشیده قرار مى‏‌دهیم (۴۵) و بر دلهایشان پوششها مى‌نهیم تا آن را نفهمند و در گوشهایشان سنگینى [قرار مى‏‌دهیم] و چون در قرآن پروردگار خود را به یگانگى یاد کنى با نفرت پشت مى‌کنند (۴۶)

جوع و اثر آن

حضرت شیخ محیی الدین ابن عربی در رساله‌ی شریفه‌ی «حلیة الأبدال» می‌فرمایند:

الجوع هو من أرکان هذا الطریق الإلهی و هو یتضمن السهر. کثرة الأکل للسالکین دلیل علی بعدهم من الله و طردهم عن بابه و إستیلاء النفس الشهوانیة البهیمیة بسلطانها علیهم و قلة الأکل لهم دلیل علی نفحات الجود الإلهی علی قلوبهم فیشغلهم عن تدبیر جسومهم.

جوع و گرسنگی از ارکان این راه الهی سیر و سلوک الی الله است و جوع بیداری شب را به دنبال می‌آورد و در دل دارد.

زیاد خوردن برای سالکین دلیل بر دوری آنها از خدا و طرد شدن از در خداوند و نشانه‌ی چیرگی نفس شهوانیه‌ی حیوانیه بر آنها است و کم خوردن دلیل بر نفحات جود و کرم الهی بر قلوب آنها است که این نفحات آنها را از اداره و تدبیر جسم هایشان باز داشته است.

پرهیز از اذیت کسی که نماز صبح خوانده

شیخ اکبر محیی الدین بن عربی  در رساله‌ی عرشیه‌ی «الوصایا» می‌فرمایند:

و تحفّظ أن تؤذی شخصا قد صلّی الصبح فإنه فی ذمة الله فلا تخفر الله فی ذمته و ما رأیت أحدا یحفظ هذا القدر فی معاملته الخلقَ و قد أغفله الناس فإنه قد ثبت عن رسول الله أنه قال : «من صلّی الصبح فهو فی ذمة الله». فإیاک أن یُتبعک الله بشی ء من ذمته.

بپرهیز از اینکه کسی که نماز صبح را خوانده است اذیت نمایی چون کسی که نماز صبح را بخواند در أمان و کفالت و پشتیبانی خداوند است و خدا بی وفایی و بد عهدی نسبت به کسی که در امانش است نمی‌نماید.

و من ندیدم کسی را که در رابطه‌اش با مردم این مقدار را رعایت نماید و مردم از این مطلب غافلند.

رسول خدا فرمود: «هر کس نماز صبح را بخواند در امان و کفالت خداوند است»

پس برحذر باش از اینکه خداوند تو را دنبال نماید به چیزی که در امان اوست.