اصول و ستون‌های ریاضت در سلوک الی الله بنا به نظر قطب الاقطاب سیدی محیی الدین محمد بن عربی سلام الله علیه چهار مطلب است که در خلال مصنفات ایشان بسیار به چشم می‌خورد .
آن چهار مورد عبارتست از:
1ـ صمت (سکوت)
2 ـ عزلت
3 ـ جوع (گرسنگی)
4 ـ سهر (شب زنده داری)
حضرت شیخ در رساله‌ی نوریه‌ی حلیه الابدال که آن رساله را برای بیان همین چهار مورد اختصاص داده‌اند، در مورد این چهار مورد می‌فرمایند:
«هذه الاربعه هی عماد هذا الطریق الاسنی و قوائمه و من لا قدم له فیها و لا رسوخ فهو تائه عن طریق الله تعالی»
این چهار مورد ستون و پایه‌های این راه بلند است و کسی که در اینها قدمی نگیرد و در آنها رسوخ ننماید از طریق خدا منحرف و گمراه است.
اهمیت این امور به حدی است که کسی که از آنها خالی باشد بنا به نظر حضرت شیخ اکبر، در راه خدا قرار ندارد.
با استعانت از روحانیت سیدی محیی الدین روحی فداه به توضیح این چهار مورد ازفرمایشات حضرتش پرداخته می‌شود.
۲۰
آذر
سوال: آیا شکوه کردن در هنگام بلا با صابر بودن منافات دارد؟
جواب: شکوه به خدا منافات ندارد اما شکوه به غیر خدا با صابر بودن منافات دارد.
حضرت شیخ می‌فرمایند:
قال العبد الصالح: «مسنی الضر و انت ارحم الراحمین» فرفع الشکوی الیه لا الی غیره فأثنی الله بأنه وجده صابرا «نعم العبد إنه أواب» مع هذه الشکوی. فدل أن الصابر یشکو الی الله لا الی غیره. بل یجب علیه ذلک لما فی الصبر إن لم یشک إلی الله من مقاومة القهر الإلهی و هو سوء أدب مع الله.
آن عبد صالح (حضرت ایوب) گفت: «و ایوب را [یاد کن] هنگامى که پروردگارش را ندا داد که به من آسیب رسیده است و تویى مهربانترین مهربانان» او شکوه خود را به سوی خدا برده نه به سوی غیر خدا پس خدا او را ثنا نمود (و درباره ی او گفت) که او را از صابران یافتیم «ما او را شکیبا یافتیم چه نیکو بندهاى به راستى او توبه کار بود» این آیات دلالت دارند بر اینکه صابر شکوه الی الله دارد نه الی غیر الله.
سپس حضرت شیخ به نکته ی بسیار مهمی اشاره می‌فرمایند که: (شکوه الی الله نه تنها منافات با صابر بودن ندارد) بلکه واجب است چرا که صبر بدون شکوه به خدا مقاومت در برابر قهر الهی و سوء ادب در ارتباط با خداوند است.
منبع: فتوحات مکیه باب 178. ج 3 از دوره‌های 8 جلدی ص 623
توضیح:
آیه اولی که سیدی محیی الدین ذکر فرمودند آیه 83 سوره انبیاء است و آیه بعدی آیه‌ی 44 سوره ی ص که به طور کامل در ادامه ذکر شده‌اند:
سوره‌ی انبیاء
وَأَیُّوبَ إِذْ نَادَى رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِیَ الضُّرُّ وَأَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ ﴿۸۳﴾ فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَکَشَفْنَا مَا بِهِ مِنْ ضُرٍّ وَآتَیْنَاهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُمْ مَعَهُمْ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنَا وَذِکْرَى لِلْعَابِدِینَ﴿۸۴﴾ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِدْرِیسَ وَذَا الْکِفْلِ کُلٌّ مِنَ الصَّابِرِینَ ﴿۸۵﴾
سوره‌ی ص
وَاذْکُرْ عَبْدَنَا أَیُّوبَ إِذْ نَادَى رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِیَ الشَّیْطَانُ بِنُصْبٍ وَعَذَابٍ ﴿۴۱﴾
وَخُذْ بِیَدِکَ ضِغْثًا فَاضْرِبْ بِهِ وَلَا تَحْنَثْ إِنَّا وَجَدْنَاهُ صَابِرًا نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ ﴿۴۴﴾
۱۸
آذر
شیخ اکبر محیی الدین بن عربی در رساله‌ی عرشیه‌ی «الوصایا» می‌فرمایند:
روینا عن علی بن أبی طالب رضی الله عنه أنه قال : أوصانی رسول الله فقال: یا علی أمان لک من الوسواس أن تقرأ «وَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنَا بَیْنَکَ وَبَیْنَ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ حِجَابًا مَسْتُورًا» إلی قوله «وَلَّوْا عَلَى أَدْبَارِهِمْ نُفُورًا».
از جناب علی بن أبی طالب علیه السلام روایت شده که پیامبر به ایشان سفارشاتی را فرموده‌اند از آن جمله اینکه فرموده‌اند: ای علی امان از وسواس خواندن این آیات است.
آیات 45 و 46 سوره‌ی مبارکه ی إسراء است.
آیات:
وَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنَا بَیْنَکَ وَبَیْنَ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ حِجَابًا مَسْتُورًا ﴿۴۵﴾وَجَعَلْنَا عَلَى قُلُوبِهِمْ أَکِنَّةً أَنْ یَفْقَهُوهُ وَفِی آذَانِهِمْ وَقْرًا وَإِذَا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلَى أَدْبَارِهِمْ نُفُورًا ﴿۴۶﴾
ترجمه:
و چون قرآن بخوانى میان تو و کسانى که به آخرت ایمان ندارند پردهاى پوشیده قرار مىدهیم (۴۵) و بر دلهایشان پوششها مى‌نهیم تا آن را نفهمند و در گوشهایشان سنگینى [قرار مىدهیم] و چون در قرآن پروردگار خود را به یگانگى یاد کنى با نفرت پشت مى‌کنند (۴۶)
۱۸
آذر
حضرت شیخ محیی الدین ابن عربی در رساله‌ی شریفه‌ی «حلیة الأبدال» می‌فرمایند:
الجوع هو من أرکان هذا الطریق الإلهی و هو یتضمن السهر. کثرة الأکل للسالکین دلیل علی بعدهم من الله و طردهم عن بابه و إستیلاء النفس الشهوانیة البهیمیة بسلطانها علیهم و قلة الأکل لهم دلیل علی نفحات الجود الإلهی علی قلوبهم فیشغلهم عن تدبیر جسومهم.
جوع و گرسنگی از ارکان این راه الهی سیر و سلوک الی الله است و جوع بیداری شب را به دنبال می‌آورد و در دل دارد.
زیاد خوردن برای سالکین دلیل بر دوری آنها از خدا و طرد شدن از در خداوند و نشانه‌ی چیرگی نفس شهوانیه‌ی حیوانیه بر آنها است و کم خوردن دلیل بر نفحات جود و کرم الهی بر قلوب آنها است که این نفحات آنها را از اداره و تدبیر جسم هایشان باز داشته است.
۱۸
آذر
شیخ اکبر محیی الدین بن عربی در رساله‌ی عرشیه‌ی «الوصایا» می‌فرمایند:
و تحفّظ أن تؤذی شخصا قد صلّی الصبح فإنه فی ذمة الله فلا تخفر الله فی ذمته و ما رأیت أحدا یحفظ هذا القدر فی معاملته الخلقَ و قد أغفله الناس فإنه قد ثبت عن رسول الله أنه قال : «من صلّی الصبح فهو فی ذمة الله». فإیاک أن یُتبعک الله بشی ء من ذمته.
بپرهیز از اینکه کسی که نماز صبح را خوانده است اذیت نمایی چون کسی که نماز صبح را بخواند در أمان و کفالت و پشتیبانی خداوند است و خدا بی وفایی و بد عهدی نسبت به کسی که در امانش است نمی‌نماید.
و من ندیدم کسی را که در رابطه‌اش با مردم این مقدار را رعایت نماید و مردم از این مطلب غافلند.
رسول خدا فرمود: «هر کس نماز صبح را بخواند در امان و کفالت خداوند است»
پس برحذر باش از اینکه خداوند تو را دنبال نماید به چیزی که در امان اوست.
۱۸
آذر
حضرت شیخ می‌فرمایند:
کل توبة لا تکون عامة فهی ترک لا توبة فلا یعول علیه و لا یقبلها الله توبة.
هر توبه‌ای که عام نباشد (و نسبت به چیز خاصی باشد) توبه نیست بلکه ترک است و بر آن اعتماد و تکیه‌ای نیست و خداوند نیز آن را به عنوان توبه قبول نمی‌کند.
۱۸
آذر
جناب استاد سید جلال الدین آشتیانی در مورد آثار حضرت شیخ اکبر می‌نویسد: برخی از تحقیقات ابن عربی به قدری عمیق و با جبروت است که از ناحیه‌ی فکر به دست نمی‌آید.
شرح مقدمه‌ی قیصری ص ۳۱۸
۱۸
آذر
جناب حضرت شیخ اکبر در باب 376 فتوحات مکیه می‌فرمایند:
البسملة من القرآن بلاشک عند العلماء بالله و تکرارها فی السور کتکرار مایکرر فی القرآن من سایر الکلمات.
بسم الله الرحمن الرحیم در اول سوره های قرآن کریم بدون شک جزء قرآن کریم می‌باشد (نه اینکه برای تبرک در ابتدای هر سوره قرار داده باشند). و حکم تکرارش در هر سوره ای همانند تکرار سایر کلمات در قرآن کریم است.
۱۸
آذر
حضرت شیخ اکبر سیّدی محیی الدین بن عربی می‌فرمایند:
کل شهوة غیر شهوة الحب لا یعول علیه
هر شهوت و خواستی غیر از شهوت حب قابل اعتماد و تکیه نمی‌باشد.
۱۷
آذر