عارف عظیم الشأن شیخ أکبر محیی الدین بن عربی در باب 366 کتاب مستطاب «فتوحات مکیه» در مقام معرفی امام زمان می فرمایند: « أنّ لله خلیفه یخرج من عتره رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم من ولد فاطمه یواطی اسمه اسم رسول الله جدّه الحسین بن علی بن أبی طالب یبایع بین الرکن و المقام یشبه رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم فی الخلق بفتح الخاء و ینزل عنه فی الخلق بضم» در ادامه می فرماید: «أسعد الناس به أهل الکوفه».
تذکر:
۲۹
مهر
جناب حضرت شیخ اکبر محیی الدین بن عربی در رساله ی شریفه ی تنبیهات علی علوّ الحقیقه المحمدیه العلیه فرمایند:
« التنبیه التاسع: إعلم أن القطب الذی علیه مدار احکام العالم و هو مرکز دائره الوجود من الآزل إلی الأبد واحد باعتبارحکم الکثره متعدد. فانبی فی کل عصر هو قطبه و عند انقضائه نبوه التشریع بتمام دائرتها انتقلت القطبیه إلی الأولیاء مطلقا. فلا یزال فی هذه المرتبه واحد منهم قایم هذا المقام لیحفظ الله تعالی به هذا الترتیب و النظام إلی أن ظهر خاتم الأولیاء الذی هو خاتم الولایه المطلقه والله أعلم ». مجموعه رسایل شیخ اکبر صفحه 407
ترجمه:
تنبیه نهم: بدان که قطبی که مدار احکام نظام هستی بر اوست که مرکز دایره وجود و کل عالم است از ازل تا ابد حقیقتا یکی است و به اعتبار حکم کثرت متعدد گردد. پس نبی در هر عصر و زمانی قطب و مرکز نظام وجود زمان است و هنگامی که نبوت تشریعی خاتمه پذیرد قطبیت به اولیاء منتقل گردد. و پیوسته یکی از اولیاء در مقام قطبیت قایم است تا بسبب او خداوند عالم و نظام هستی را حفظ فرماید تا اینکه خاتم اولیاء ظهور نماید که او خاتم ولایت مطلقه می‌باشد».
بر صاحب بصیرت و خالی از غرض واضح است که نکات فراوانی در این عبارات وجود دارد که دلالت صریح بر تشیع جناب شیخ اکبر دارد که به چند مورد از آن اشاره می نماییم.
1ـ اعتقاد به قطبیت.
ایشان قطب را نقطه‌ی پرگار نظام وجود و حافظ عالم و مرکز دایره‌ی وجود می‌داند و اعتقاد دارد که در هر عصری یک قطب وجود دارد که سبب حفظ نظام عالم است و نبی و ولی را قطب می‌داند.
اهل سنت چنین اعتقادی را ندارند و اگر چه آن ها نیز وجود نبی را در هر عصری قائلند لکن اولا: بعد از انقضای نبوت اعتقاد به وجود ولی که همان صفت و ویژگی قطبیت را داشته باشد و مرکز نظام هستی باشد را ندارند و ثانیا: برای نبی هم چنین اعتقادی را ندارند. این اعتقاد مخصوص شیعیان است که در هر عصری شخصی وجود دارد یا در قالب نبی و یا ولی و امام که قطب نظام هستی است و اگر او نباشد عالم از بین می‌رود. در روایتی آمده: «لولا الحجه لساخت الأرض بأهلها» یعنی اگر حجت نباشد زمین اهل خود را فرو می برد.
اهل سنت بعد از نبی قایل به وجو ولی نمی‌باشند و در عبارات شیخ اکبر تصریح به این مطلب شده که بعد از نبی ولی است.
و نبی و ولی جانشین او را قطب عالم و سبب حفظ نظام هستی می‌داند که اهل سنت چنین اعتقادی را حتی در مورد نبی هم ندارند.
2ـ در عبارت ایشان آمده که بعد از سلسله‌ی انبیاء سلسله‌ی اولیاء آغاز می‌گردد و سلسله‌ی اولیاء ادامه دارد تا زمان ظهور خاتم الأولیاء.
واضح است تصریح ایشان در این عبارت به ظهور حضرت حجت.
3ـ عده‌ای به جناب شیخ اشکال می‌کنند که ایشان خودش را امام زمان می‌داند چرا که خود را خاتم اولیاء دانسته است. این عبارت جناب حضرت شیخ جواب به آنها می‌باشد چرا که تصریح به وجود و ظهور خاتم الاولیاء دارد .
ایشان خود را خاتم اولیاء ولایت مقیده می‌داند و حضرت حجت را خاتم اولیاء ولایت مطلقه که در عبارت هم آمده است.
۲۹
مهر
جناب شیخ اکبر محیی الدین بن عربی در کتب شریف «الدر المکنون و الجوهر المصون» که کتاب درسی علوم غریبه ی حوزه های علمیه است می فرمایند: و الامام علی ورث علم الحروف من سیدنا محمد و إلیه أشار بقوله « أنا مدینه العلم و علی بابها فمن اراد العلم فعلیه بالباب »
ترجمه: امام علی به ارث برده اند علم حروف را از آقا و سرورمان محمد صلی الله علیه و آله و به همین مطلب اشاره دارد حدیث پیامبر که فرمود من شهر علمم و علی در آن است و هر که می خواهد وارد شهر علم گردد بر او باد که بسوی در برود.
۲۸
مهر
یکی از رساله ها و کتاب های جناب حضرت شیخ اکبر محیی المله و الدین و الحق بن عربی رساله ی نوریه ای به نام « لا یعول علیه » می باشد.
جناب حضرت ایشان در این رساله ی عرشیه که موجز و کوتاه است جملاتی کوتاه لکن بسیار راه گشا در مسیر انسانیت و سیر الی الله و رسیدن به کمال بیان فرموده اند که الحق کمک فراوانی به سالک الی الله دارد.
البته ناگفته نماند که جمیع رساله های حضرت شیخ سلام الله علیه از این امتیاز برخوردار هستند که حرف نهایی در توحید و معرفت پروردگار عالم را فرموده و کمکی بس عظیم به سالک الی الله دارد.
« لا یعول علیه » به معنی "نمی شود به آن اعتماد و تکیه کرد" می باشد . حضرت شیخ در این کتاب به چیز هایی که در راه سیر الی الله می توان تکیه نمود و به چیزهایی که نمی توان تکیه نمود اشاره فرموده اند و جملات این کتاب با «لا یعول علیه» یا «یعول علیه» تمام می شود.
قسمتی از این جملات در مورد حالات سالک الی الله است که به چه حالاتی می توان تکیه نمود و یا نمی توان نظر کرد.
به توفیق الهی و استمداد از روحانیت حضرت شیخ جملاتی از این رساله ی شریفه را برای عزیزان قرار خواهیم داد.
یکی از آن جملات نورانی جمله ی زیر است:
«کل شوق یسکن باللقاء لا یعول علیه»
«یعنی هر شوقی که به سبب لقا و دیدار تبدیل به سکون گردد و از بین برود به آن اعتماد نمی شود و ارزش زیادی ندارد.»
۲۸
مهر
أوحد الموحدین وارث المحمدی محیی الدین بن عربی در کتاب شریف « الاسرا الی مقام الاسری » که حقایقی عرشی را از زبان پیر و سالک بیان می فرمایند در قسمتی از آن رساله ، به مقام امیرالمومنین علی بن ابی طالب علیه السلام اشاره می فرمایند و حقایقی را در مورد حضرت علی علیه السلام به صورت رمز و اشاره بیان می فرمایند که فهم مراد حضرت شیخ فقط برای راسخین در علم میسر است، لکن معنای ظاهری آن هم برای آنچه که ما به صدد آن هستیم کافی است .
این کتاب شریف هم همراه رساله های دیگر حضرت شیخ و هم به صورت مستقل و هم ترجمه ی آن مستقلا چاپ شده است .
ما در اینجا به ذکر ترجمه ی قسمت مورد نظر آن می پردازیم تا استفاده ی از آن عمومی تر باشد: « سالک گفت: در آستانه ی در قصر از دربان پرسیدم اینجا چه خبر است ؟ گفت: پیمان همسری بسته شد . اجازه گرفتم و وارد شدم . عروسی پوشیده درآمد . گفتم مرحبا به این ازدواج سعادت مند و بشارت باد به عروس و داماد .
وقتی سخنم پایان یافت آوایی شنیدم چون نسیم صبا، اشعاری در وصف عروس که نامش زهرا بود خواند .
به عروس گفتم تو را شناختم، مقام شوهرت را به من بشناسان . فرمود از حقیقتی پرسیدی که درک نمی شود اما من به اندازه ی فهم تو او را معرفی می کنم. هذا أمین الأمناء و جمال الأنبیاء و بعل الزهراء، این امین امانت داران و جمال انبیا و شوهر زهرا است » .
تک تک کلمات رمز است و اشاره به حقایقی دارد لکن در اینجا حضرت شیخ تصریح دارند بر اینکه مقام امیرالمومنین علی علیه السلام قابل درک نیست و این خود برای کسی که دنبال حقیقت است کافی است.
۲۸
مهر
شیخ اکبر محیی الدین بن عربی سلام الله علیه در رساله ی شریفه ی الاسراء الی مقام الاسری که در پست قبلی شرح آن گذشت فرموده است: « سالک گفت: از مسجد وصی پرسیدم. پیری را دیدم به من گفت: قصد کجا داری ؟ گفتم آهنگ مدینه الرسول . گفت: چه می خواهی از شهری که آثار آن کهنه شده و نورش خاموش گشته ؟ گفتم: منظورم خاک نیست، به ماه تابناک و عنصر پاک آن نظر دارم. گفت: آیا سخن رسول خدا را درباره ی آن نشنیده ای که فرمود و علی بابها، علی در آن شهر است، هر که قصد آن شهر را دارد باید قصد در آن را نماید ».
وصی یعنی جانشین که در مورد امیرالمومنین در این فرمایشات بکار رفته است.
۲۸
مهر
جناب حضرت شیخ اکبر محیی المله و الدین بن عربی در رساله ی شریفه ی القدس پس از ذکر مطلبی درباره ی حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام می فرمایند: هذا علی بن ابی طالب باب مدینه علم النبوی و صاحب الاسرار و امامها.[این است مدینه و شهر علوم پیامبر و صاحب اسرار و امام اسرار.]
سپس دو روایت در مورد زهد و عبادت جناب امیرالمومنین از ضرار بن ضنره کندی و نوف بکالی نقل می فرمایند و بعد از آن در ادامه می فرمایند: و مَن مثل علی و هذا مقامه و من یعادله و هذا کلامه؟
یعنی: با این مقام و جایگاهی که او دارد چه کسی مانند علی است و با این کلام چه کسی می تواند با او برابری نماید؟
توجه به این نکته ضروری است در پاسخ افرادی که می گویند ایشان از صحابه ی دیگر هم یاد می کنند که آیا چنین تعبیرات بلندی که در مورد امیرالمومنین دارند در مورد آنها هم دارند؟
۲۶
مهر
أوحد الموحدین حضرت شیخ اکبر سلام الله علیه در کتاب شریف فتوحات مکیه روایت زیر را از پیامبر نقل می فرمایند: لا فتی الا علی.
سپس در مورد دلیل این سخن پیامبر می فرمایند: لأنه الوصی و الولی. یعنی به دلیل اینکه ایشان جانشین و ولی می باشند. واضح است که لفظ وصی صراحت در جانشینی دارد.
۲۶
مهر
آیت الله صدر: گمان نکنم برای فتوحات مکیه دومی بیاید.
آیت الله مرحوم سید صدر الدین صدر در خاتمه کتاب المهدی که تالیف خود آن جناب است می فرمایند: «. . . الفتوحات المکیه للعالم العارف المحقق الشیخ ابی عبدالله محیی الدین محمد بن علی المعروف بابن عربی الحاتمی الطایی و الحق انه کتاب مفید فی بابه لا اظن ان یصدر له ثان فی عالم المولفات.»
به حق که این کتاب در موضوع خود بسیار مفید است و گمان نمی کنم که برای این کتاب نظیر و دومی در عالم مولفات و کتاب ها صادر بشود و ظهور نماید .
۲۶
مهر
بر ضریح مطهر و منور حضرت شیخ ابیات زیر را نوشته که به حق نوشته اند و اشارت و بشارتی برای ما اسیران در عالم طبع و نفس و حتی رها شدگان از عوالم نازله است:
قبر محیی الدین بن العربی کل من لاذ به أو زاره
قضیت حاجاته من بعد ما غفر الله له أوزاره
این قبر جناب محیی الدین بن عربی است . هر که به اینجا پناه آورد و یا این مضجع منور را زیارت نماید
حاجات او برآورده می گردد بعد از آنی که خداوند بارهای گناه و کدورت های نفسانی او را می بخشد.
۲۶
مهر